“ಭಾಗವತ ಶ್ರೇಷ್ಠ” “ರಂಗ ಮಾಂತ್ರಿಕ” ದಿ.ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರರ ಚರಿತ್ರೆ”
ಭಾಗವತ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರ ಅವರು 1957ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 5ರಂದು ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಕಿರಿಮಂಜೇಶ್ವರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ಮೂಲ ತವರು ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಧಾರೇಶ್ವರವಾಗಿದೆ. ತಂದೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ಭಟ್ ಅವರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಗೆ ಅಪಾರ ಪ್ರೀತಿಯುಳ್ಳ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಕಲಾ ಪಾಠವನ್ನು ತಂದೆಯ ಮುಖಾಂತರಲೇ ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಅವರು ಅಮೃತೇಶ್ವರಿ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ನಾರಣಪ್ಪ ಉಪ್ಪೂರ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವತನಾಗಿ ತಾವು ಕಲಿತ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು, ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸಿದರು.
ಭಾಗವತನಾಗಿ ಉಗಮ ಮತ್ತು ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಯಾಣ
ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರರನ್ನು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರಾದ ನಾರಣಪ್ಪ ಉಪ್ಪೂರರು ಗುರುತಿಸಿ, ಭಾಗವತಿಕೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದರು. ಕೇವಲ 21ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ವೃತ್ತಿಪರ ಭಾಗವತನಾಗಿ ಕಲಾರಂಗಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಬಡಗುತಿಟ್ಟು ಶೈಲಿಯ ಸ್ಪಷ್ಟ ಧ್ವನಿ, ಭಾವಪೂರ್ಣ ಗಾಯನ ಹಾಗೂ ನವೀನ ಪ್ರಸಂಗಗಳ ಆಯ್ಕೆ ಮೂಲಕ ಅವರು ಶ್ರೋತೃವರ್ಗದ ಮನಗೆದ್ದರು. ಶ್ರುತಿಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯೊಂದಿಗೆ ನವೀನ ರಾಗಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದ ಧಾರೆಶ್ವರರಿಗೆ “ರಂಗಮಾಂತ್ರಿಕ” ಎಂಬ ಗೌರವನಾಮ ಲಭಿಸಿತು.
ಪ್ರಮುಖ ಮೇಳಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಯಾತ್ರೆ
ಭಾಗವತ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರರು ತಮ್ಮ ಸುದೀರ್ಘ ಯಕ್ಷಗಾನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಯಕ್ಷಗಾನ ಮಂಡಳಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗವತರಾಗಿದ್ದು, ಈ ಮೂಲಕ ಕಲಾರಂಗದಲ್ಲಿ ಅಮೂಲ್ಯ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಪೆರ್ಡೂರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಅವರು ಸುಮಾರು 28 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಧಾನ ಭಾಗವತರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದು, ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಳದ ಕಲಾತ್ಮಕ ದಿಕ್ಕು, ಶ್ರವ್ಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಜನರ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವಲ್ಲಿ ಅವರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಭಾಗವತಿಕೆ ಕೇವಲ ಧ್ವನಿಶಕ್ತಿಯಲ್ಲದಿರದೆ, ಗಂಭೀರ ಭಾವನೆ, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಶ್ರುತಿ ನಿಯಮದ ಪಾಲನೆ ಹಾಗೂ ಕಥಾನಕದ ಪ್ರಭಾವಿ ನಿರೂಪಣೆಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸೆಳೆದಿದೆ.ಇವರ ಕಲಾತ್ಮಕ ಪಯಣ ಪೆರ್ಡೂರು ಮೇಳದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರದೆ, ಅಮೃತೇಶ್ವರಿ, ಹಿರೆಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ, ಪಂಚಲಿಂಗ, ಶಿರಸಿ ಮತ್ತು ಕೋಟ ಅಮೃತೇಶ್ವರಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಮೇಳಗಳಂತಹ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಮೇಳಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಭಾಗಿತ್ವವಹಿಸಿ ತಮ್ಮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯ ಮೂಲಕ ಅನೇಕ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಎಸೆದಿದ್ದಾರೆ.
ಕಾಳಿಂಗ ನಾವಡ ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ ಅವರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಭರಿಸಲು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾವಿದರೊಬ್ಬರಾಗಿ ಧಾರೇಶ್ವರರನ್ನು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಪಂಚವು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು. ಅವರು ಇಂತಹ ಘನತೆಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದ, ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಶಿಸ್ತಿನಿಂದ ಸಂಪಾದಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.
ಯಕ್ಷಗಾನದ ಐಕ್ಯತೆಯ ಉಜ್ವಲ ರೂಪಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸುವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ಖ್ಯಾತಿಯ ತುದಿಗೆ ತಲುಪಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ದಿಗ್ಗಜ ಕಲಾವಿದರಾದ ಚಿಟ್ಟಾಣಿ ರಾಮಚಂದ್ರ ಹೆಗಡೆ, ಗೊಡೆ ನಾರಾಯಣ ಹೆಗಡೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾವಿದರ ಜೊತೆಗೆ ನೂರಾರು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದು, ಪ್ರತಿ ಪ್ರದರ್ಶನವೂ ಕಲಾತ್ಮಕ ಕೌಶಲ್ಯದ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತ್ತು. ಈ ಸಹಯೋಗಗಳು ಅವರಿಗೆ ಕೇವಲ ಕಲಾವಿದನಾಗಿಯೇ ಅಲ್ಲ, ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ದೂತರಾಗಿಯೂ ಹೆಸರು ತಂದುಕೊಟ್ಟವು.
ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು
ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ನೀಡಿದ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ನವೀನತೆಯ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಮಾನ್ಯತೆವಾಗಿ, ಭಾಗವತ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ಲಭಿಸಿದ್ದು, ಇದು ಅವರ ಕಲಾ ಜೀವನದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಮೈಲಿಗಲ್ಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಶ್ರಾವಣಬೇಳಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ತೋರಿದ ನಿಷ್ಠೆ, ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪೂರ್ಣ ಶೈಲಿಗೆ ನೀಡಿದ ಗೌರವವಾಗಿದೆ. ಅವರು ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾದುದು ನಾಡಿನ ಕಲಾ ಪರಂಪರೆಗಾಗಿ ಅವರು ಮಾಡಿರುವ ತ್ಯಾಗ, ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ಅನನ್ಯ ಕೊಡುಗೆಯ ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿದೆ.
ಅವರ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಅನುಭವ, ನವೀನ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಹಾಗೂ ಸಂಗೀತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಗೆ “ರಂಗಮಾಂತ್ರಿಕ”, “ಆಧುನಿಕ ಭಾಗವತ” ಮತ್ತು “ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಭಾಗವತ” ಎಂಬ ಗೌರವಪೂರ್ಣ ಬಿರುದುನಾಮಗಳು ಸಹ ನೀಡಲಾಯಿತು.
ಈ ಬಿರುದುಗಳು ಕೇವಲ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲ, ಅವರು ಕಲಾರಂಗದಲ್ಲಿ ತಂದ ಪರಿವರ್ತನೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಉಸಿರುಗೊತ್ತಿದ ಶೈಲಿಯ ಮಾನ್ಯತೆಗಳಾಗಿವೆ. ಅವರ ಗಾಯನ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರುತಿ ಮತ್ತು ಲಯದ ಶಿಸ್ತಿನಿಂದಲೇ ಅಲ್ಲ, ಭಾವಭರಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ಸಹ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಲುಪುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿತ್ತು.
ಶ್ರುತಿ, ಲಯ ಮತ್ತು ಭಾವಗಳ ಸುಸಂಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನೂ ಜೀವಂತವಾಗಿ ರೂಪಿಸುವ ಅವರ ಶಕ್ತಿ, ಯಕ್ಷಗಾನವನ್ನು ಕೇವಲ ನಾಟಕವಲ್ಲ, ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಅನುಭವವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಂದ ಶಕ್ತಿವಂತ ದ್ವನಿತ್ವ ಮತ್ತು ಕಥಾ ನಿರೂಪಣೆಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಿದ ಧಾರೇಶ್ವರರು, ಇಂದು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಭಾಗವತರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ
ಧ್ವನಿ, ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆ
ಭಾಗವತ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರರು ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿ, ಶ್ರುತಿಯ ನಿಖರತೆ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಯಕ್ಷಗಾನಕ್ಕೆ ನವ ಸಂವೇದನೆ ನೀಡಿದ ಗಣ್ಯ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ ಹಾಗೂ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತoಗಳ ಆಧಾರಿತ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಗಾಯನ ಶಕ್ತಿಯ ಮೂಲಕ ಪೌರಾಣಿಕ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಜೀವ ತುಂಬಿದವರು ಅವರು. ಶ್ರವ್ಯ ಮತ್ತು ಭಾವಪೂರ್ಣ ಧ್ವನಿವಿನ್ಯಾಸದ ಮೂಲಕ ದ್ವಾಪರ ಹಾಗೂ ತ್ರೇತಾಯುಗದ ಗಾಢತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಕಿವಿಗಟ್ಟೆ ತಲುಪಿಸುವ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಅವರು ಸಾಧಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೇ ಅವರು ಹಾಡಿದ ಹಾಡುಗಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸಿನಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚಳಿಯದಂತೆ ಉಳಿದಿದೆ.
ಕೇವಲ ಪಾರಂಪರಿಕ ಭಾಗವತಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸೀಮಿತನಾಗದೆ, ಅವರು ಭಾಗವತಿಕೆ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ನವೋದ್ಯಮದ ದಾರಿ ತೆರೆಯುವಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಪ್ರಸಂಗ ರಚನೆಗೆ ಹೊಸ ಒಳನೋಟ ನೀಡಿದ ಧಾರೇಶ್ವರರು, ತಮ್ಮದೇ ಶೈಲಿಯ ನವೀಕೃತ ಹಾಡುಗಳ ಮೂಲಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹೊಸ ನುಡಿಸುರುಳಿಯನ್ನು ತಂದರು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಪ್ರಸಂಗದ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯವನ್ನೂ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನೂ ಸಮರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಪಣೆ ಮಾಡುವ ಅವರ ಪ್ರತಿಭೆ, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷ, ಕಣ್ತುಂಬಿಸುವ ಭಾವನೆಗಳೆರಡನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮೂಡಿಸುತ್ತಿತ್ತು.
ಅವರ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ, ಗಂಭೀರತೆ, ಮತ್ತು ಬಯಸಿದ ತಕ್ಷಣವೇ ಶ್ರುತಿ ಹಿಡಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವತಿಕೆಯ ಧ್ವನಿಶಾಸ್ತ್ರದ ಕುರಿತು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂಶೋಧನೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಭಾಗವತಿಕೆ ಕೇವಲ ಹಾಡು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅದು ಪಾತ್ರದ ಮನೋಭಾವವನ್ನೂ, ಸಂದರ್ಭದ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನೂ ಹೇಳುವ ಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಎಂಬ ತಾತ್ವಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಧಾರೇಶ್ವರರು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯದಿಂದ ಪುಷ್ಟಿಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವತರ ಪಾತ್ರ
ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವತರು ಕೇವಲ ಹಾಡುಗಾರನಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅವರು ಕಥಾವಾಚಕ, ತಾಳಮೇಳದ ನಿಯಂತ್ರಕ, ಕಲಾಪ್ರವಾಹದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸಂಗದ ಭಾವವೈಭವವನ್ನೇ ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಭಾಗವತರು ನಾಟ್ಯದ ಒಳಬಿಂಬವನ್ನೂ ಶ್ರವ್ಯಮಾಧ್ಯಮವನ್ನೂ ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಕಲಾತ್ಮದೃಷ್ಟಿಯ ಸಾಧಕ. ಅವರ ಧ್ವನಿ ಕಥೆಯ ದಿಕ್ಕು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ರಾಗ ಭಾವದ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ತಾಳ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
ಭಾಗವತ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರರು ಈ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅಕ್ಷರಶಃ ಜೀವಂತವಾಗಿ ರೂಪಿಸಿ, ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿ, ಶ್ರುತಿ ನಿಯಂತ್ರಣ, ಮತ್ತು ಭಾವಪೂರ್ಣ ನಿರೂಪಣೆಯ ಮೂಲಕ ಕಲಾರಂಗದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದರು. ಅವರು ಭಾಗವತಿಕೆಯನ್ನು ಕೇವಲ ಪಠಣವಲ್ಲ, ಕಲೆ ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದವರು. ಕಥಾನಕದ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ, ಸೂಕ್ತ ರಾಗ, ಭಾವ ಮತ್ತು ತಾಳದ ಮೂಲಕ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಅವರದೇ ಆದ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು.
ಈ ಮೂಲಕ, ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತರ ಪಾತ್ರವು ಕೇವಲ ಗಾನಪಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಲಾರಂಗದ ನಡವಳಿಕೆಗೆ ಜೀವವನ್ನು ತುಂಬುವ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಧಾರೇಶ್ವರರು ತಮ್ಮ ಸಾಧನೆಯ ಮೂಲಕ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದರು. ಅವರು ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡ ಭಾಗವತಿಕೆಯ ಶೈಲಿ, ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.
ಕಲೆಯ ಜೀವಂತ ಪ್ರತಿರೂಪ – ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರರು
ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಧಾರೇಶ್ವರ ಅವರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತಿಕೆಗೆ ಕೇವಲ ಮುಖವಾಡವಲ್ಲ, ನಿಜವಾದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಕಾರ ನೀಡಿದ ಸಾಧಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಶ್ರದ್ಧೆ, ಶಿಸ್ತು, ನವೀನತೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಶೈಲಿಯ ಸಂಕಲನವಾಗಿದ್ದ ಅವರ ಭಾಗವತಿಕೆ, ಕೇವಲ ಕಲೆಯ ಪ್ರದರ್ಶನವಲ್ಲ, ಅದು ಪ್ರೇಕ್ಷಕನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಲುಪುವ ಆತ್ಮಸಂಪರ್ಕವಾಯಿತು. ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಅವರು ಮಾದರಿಯಾದಂತೆ, ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರು ಕಲೆಯ ನಿಜವಾದ ಅರ್ಥವನ್ನೂ ಉದ್ದೇಶವನ್ನೂ ಸಾರಿದರು.
ಅವರ ಧ್ವನಿಯ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಸ್ಪಷ್ಟ ಉಚ್ಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಭಾವಪೂರ್ಣ ಗಾಯನ ಶೈಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವಿಸ್ಮರಣೀಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಅವರ ಪಾಠಗಳು ಕೇವಲ ರಾಗ ಹಾಗೂ ಶಬ್ದಗಳ ಸಾಲುಗಳಲ್ಲ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬದುಕಿನ ಅನುಭವ, ಅಧ್ಯಯನದ ಆಳತೆ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕಲಾವಿದನಿಗೆ ನೀಡುವ ಆತ್ಮಪಾಠಗಳು ಅಡಗಿದ್ದವು. ಧಾರೇಶ್ವರರ ಕಲಾ ಜೀವನ ಎಂದಿಗೂ ಕಲಾಸಕ್ತರ ಮನ್ನಣೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಶ್ರವಣದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದೆ, ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಎದೆಯಾಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತಿದೆ..
ಜೀವನದ ಕೊನೆಯ ವರ್ಷಗಳು
ಭಾಗವತ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ಧಾರೆಶ್ವರರು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಕೊನೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಯಕ್ಷಗಾನ ಸೇವೆಯಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದವರಲ್ಲ. ಮಾತನಾಡಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೂ ಸಹ, ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿಯ ಮೂಲಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ತಾಳಮದ್ದಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಕಳಂಕವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಲವೆಡೆ ಅವರ ಪ್ರೀತಿಯೂ, ನಿಷ್ಠೆಯೂ ಯಾವುದೇ ದೈಹಿಕ ಅಡಚಣೆಗಳನ್ನೂ ಮೀರಿ ಹರಿದ ಹರಿವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ಈ ಸಂದರ್ಭ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.ಇದಕ್ಕೂ ಮಿಕ್ಕಾಗಿ, ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದ “ಯಕ್ಷ ಬಳಗ” ಎಂಬ ತಂಡದ ಮೂಲಕ ಅನೇಕ ಹೊಸ ಪ್ರತಿಭೆಗಳಿಗೆ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿ, ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ತಮ್ಮ ಅನುಭವದ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಯುವ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿ, ಯಕ್ಷಗಾನದ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಸಂಭ್ರಮದತ್ತ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುವಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದರು. ಅವರು ಕಲಾಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸದೇ, ಸದಾ ಕಲೆಯ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದಂತಹ ನಿಜವಾದ ಕಲಾಸಾಧಕರಾಗಿದ್ದರು.
2024ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 25 ರಂದು, ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ಮಗನ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ನಿಶ್ಬ್ದವಾಗಿ ಪರ್ವಸಂಗಮ ಹೊಂದಿದರು. ಅವರ ನಿಧನವು ಕಲಾ ಲೋಕಕ್ಕೆ ತುಂಬಲಾರದ ನಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು, ಅವರಿಗೆ ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅನೇಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾವಿದರು, ಕಲಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಆಗಮಿಸಿದರು. ನಿಧನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರ ವಯಸ್ಸು 66 (ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳ ಪ್ರಕಾರ 67) ವರ್ಷಗಳಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಅಂತಿಮಯಾತ್ರೆ ಯಕ್ಷಗಾನ ರಂಗಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಗಂಭೀರ ಧ್ವನಿಯ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಯಾಗಿ, ಕಲಾ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಎದ್ದುಕಾಣಿಸಿತು.
ಇವರ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಶಾಂತಿ ಸಿಗಲೆಂದು ಧಾರೇಶ್ವರರ ಅಭಿಮಾನಿ ಬಂದುಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತೇವೆ. ಕಲಾದೇವಿಯ ವರಪುತ್ರ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಮನದಲ್ಲಿ, ಶಿಷ್ಯವರ್ಗದವರ ಅಂತರಾಳದಲ್ಲಿ ಎಂದೆದಿಗೂ ಅಮರ.
