ಮಲೆನಾಡ ಕೋಗಿಲೆ – ಕೊಳಗಿ ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ
ಯಕ್ಷಗಾನವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲೆಯೊಂದಾಗಿದೆ. ನೃತ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ನಾಟಕ ಹಾಗೂ ವೇಷಭೂಷಣದ ಸಮನ್ವಯದಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಈ ಕಲೆ, ಶತಮಾನಗಳ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊತ್ತು ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇಂತಹ ಕಲೆಗೌರವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ ಅನೇಕ ಭಾಗವತರ ಪೈಕಿ, ಕೊಳಗಿ ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ ಅವರ ಹೆಸರು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖನೀಯ.
ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ
1964ರ ಮಾರ್ಚ್ 29ರಂದು ಉತ್ತರಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಿದ್ದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಕೊಳಗಿ ಎಂಬ ಪುಟ್ಟ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಅನಂತ ಹೆಗಡೆ ಹಾಗೂ ಅರುಂಧತಿ ಹೆಗಡೆ ದಂಪತಿಗಳ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಜನಿಸಿದ ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ, ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಕಲೆ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಆಕರ್ಷಿತರಾದರು. ಇವರ ತಂದೆಯೇ ಇಡಗುಂಜಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಮೇಳದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವೇಷಧಾರಿಯಾಗಿದ್ದು, ತಂದೆಯವರ ಒಡನಾಟ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸಂಗಡಿಗರ ಕಲಾತ್ಮಕ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಇವರಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಬೀಜ ಬಿತ್ತಿತು. ಎಸ್ಸೆಸ್ಸೆಲ್ಸಿ ಮಟ್ಟದ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪೂರೈಸಿದ ಬಳಿಕ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.
ಯಕ್ಷಗಾನ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಗುರುಗಳು
ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ ಅವರು ಹಂಗಾರಕಟ್ಟೆ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಿಯಮಿತ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು. ಅಲ್ಲಿಯೇ ದಿಗ್ಗಜರಾದ ನಾರ್ಣಪ್ಪ ಉಪ್ಪೂರು ಹಾಗೂ ಕೆ.ಪಿ. ಹೆಗಡೆ ಅವರಿಂದ ಭಾಗವತಿಕೆಯ ಮೂಲಾಧಾರ ಕಲಿಸಿದರು. ಈ ಗುರುಗಳ ಕಠಿಣ ಶಿಸ್ತು ಹಾಗೂ ಶುದ್ಧ ಶೈಲಿಯ ಅಭ್ಯಾಸವೇ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಜೀವನದ ಭದ್ರ ಅಸ್ತಿವಾರವಾಯಿತು.
ಕಲಾ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ
ಅಭ್ಯಾಸದ ಬಳಿಕ ಅವರು ಕಮಲಶಿಲೆ, ಮುಲ್ಕಿ, ಪಂಚಲಿಂಗ, ಶಿರಸಿ, ಬಚ್ಚಗಾರ, ಸಾಲಿಗ್ರಾಮ, ಕೊಂಡದಕುಳಿ, ಯಾಜಿ ಯಕ್ಷಮಿತ್ರ ಮಂಡಳಿ, ವೀರಾಂಜನೇಯ ಮೇಳ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ತಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಬೇಗನೆ ಅವರ ಶ್ರುತಿ-ಲಯ-ಭಾವದ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ವೇದಿಕೆ ಬೆಳಗಿತು. ಭೀಷ್ಮಪರ್ವ, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಸಂಧಾನ, ಜಾಂಬವತಿ ಕಲ್ಯಾಣ, ರಾಮ ನಿರ್ಯಾಣ, ಲವಕುಶ, ಬ್ರಹ್ಮಕಪಾಲ, ಕಾರ್ತ್ಯವೀರಾರ್ಜುನ, ಚಂದ್ರಹಾಸ ಚರಿತ್ರೆ ಹಾಗೂ ರಾಮಾಂಜನೇಯ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಪದ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದಿವೆ.
ಭಾಗವತಿಕೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ
ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ ಅವರ ಭಾಗವತಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶ ಎಂದರೆ ಶುದ್ಧ ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿ. ಅವರು ಪದ್ಯವನ್ನು ಶಬ್ದ, ಲಯ, ಭಾವ, ಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಚ್ಯುತಿ ಬಾರದಂತೆ ಪಠಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮಧುರತೆ ಇದ್ದು, ಕೇಳಿದರೆ ಕೇಳುತ್ತಲೇ ಇರಬೇಕೆನಿಸುವ ತೀವ್ರ ಆಕರ್ಷಣೆಯಿದೆ. ಯಾವುದೇ ಪದ್ಯ ನೀಡಿದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ರಾಗವನ್ನು ಬೆಸೆದು, ವೇದಿಕೆಯ ಸೊಗಸನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇವರಲ್ಲಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ “ಕೊಳಗಿ ಶೈಲಿ” ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗುರುತನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.
ಸಾಧನೆಗಳು
ಮೂರು ದಶಕಗಳಿಂದ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ, ಭಾರತದೆಲ್ಲೆಡೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ತಮ್ಮ ಗಾಯನದ ಸೊಗಸು ಹರಡಿದ್ದಾರೆ. ಮಂಗಳೂರು, ಉಡುಪಿ, ಮೈಸೂರು, ಬೆಂಗಳೂರು, ಮುಂಬಯಿ, ದೆಹಲಿ, ಪುಣೆ, ಚೆನ್ನೈ, ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅಮೆರಿಕಾ, ದುಬೈ, ಬಹರಿನ್, ಸಿಂಗಾಪುರಗಳ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ತಮ್ಮ ಗಾಯನದ ಅದ್ಭುತ ಮೆರುಗು ತೋರಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಹಾಡಿನ ಆಡಿಯೋ ಸಿ.ಡಿ.ಗಳು, ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗಗಳ ಡಿವಿಡಿಗಳು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಅನಂತ ಹೆಗಡೆ ಕೊಳಗಿ ಯಕ್ಷ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು
ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ ಅವರ ಕಲೆಮೆಚ್ಚಿಗೆ “ಕರಾವಳಿ ಕೋಗಿಲೆ”, “ಯಕ್ಷ ಬಸವ”, “ಗಾನ ಗಂಧರ್ವ”, “ಯಕ್ಷ ಸಂಗೀತ ಕಲಾಶ್ರೀ”, “ಕರಾವಳಿ ರತ್ನಾಕರ” ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು ಲಭಿಸಿವೆ. ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಅವರ ಸೇವೆಯ ಪ್ರಮಾಣವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅವರ ಕಲೆಗಿನ ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಬದ್ಧತೆಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವೂ ಆಗಿವೆ.
ಕೊಳಗಿ ಕೇಶವ ಹೆಗಡೆ ಅವರು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸುವ ಮಹತ್ತರ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹೊಸತನದ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ನಡುವೆ ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು, ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪದ್ಯಗಳು ಕೇವಲ ಗಾಯನವಲ್ಲ, ಭಾವ-ಸಂಗೀತ-ಭಕ್ತಿ-ಪರಂಪರೆಗಳ ಸಮನ್ವಯ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವರನ್ನು ನಿಜಕ್ಕೂ ಮಲೆನಾಡ ಕೋಗಿಲೆ ಎಂದು ಕರೆಯುವುದು ಸೂಕ್ತ.
ಇವರು ನಂಬಿರುವ ಕಲಾಮಾತೆ ಹಾಗೂ ಮಂದಾರ್ತಿ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ಅಮ್ಮನವರು, ಇವರಿಗೆ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಶಕ್ತಿ, ಸದ್ಬುದ್ಧಿ ಹಾಗೂ ಸೃಜನಶೀಲತೆ ಕರುಣಿಸಲಿ ಎಂದು ಹೃತ್ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅವರ ಕಲಾಯಾತ್ರೆ ಬೆಳಗಲಿ, ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿ ಎಂಬುದು ಎಲ್ಲ ಕಲಾಸಕ್ತರ ಹಾರೈಕೆ. ಕಲಾಮಾತೆ ಅವರ ಬದುಕಿಗೆ ಸಕಲ ಮಂಗಳಗಳು, ಆಯುರಾರೋಗ್ಯ, ಶ್ರೀ, ಧೃತಿ, ಕೀರ್ತಿ ಹಾಗೂ ಕಲಾ ಪುಣ್ಯವನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನೀಡಲಿ ಎಂಬುದೇ ನಮ್ಮ ಸದಾಶಯ.
